Nieswojość | Unheimisch
6.02. - 9.07.2020, Galerie Brüderstraße 9 w Görlitz 

Wystawa była częścią polsko-niemieckiego projektu fotograficzno-literackiego, obejmującego jeszcze publikację o tym samym tytule, koedycję Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie i wrocławskiego Wydawnictwa Warstwy (Wrocławski Dom Literatury). 

Publikacja to esej fotograficzny, tzw. fotobook, z fotografiami Agaty Pankiewicz i Marcina Przybyłki i tekstami dziesięciu polskich autorów, pisarzy, publicystów, kulturoznawców (m.in. Olgi Tokarczuk, Ziemowita Szczerka, Karola Maliszewskiego, Leszka Koczanowicza). Tematem zarówno zdjęć jak i tekstów jest Dolny Śląsk widziany przez pryzmat historycznych zmian po drugiej wojnie światowej. Autorki i autorzy za główny cel postawili sobie przeprowadzenie pogłębionej refleksji nad krajobrazem mentalnym Polaków na tle burzliwej historii Dolnego Śląska. A wszystko po to, by lepiej zrozumieć fenomen regionu Polski, w którym po wojnie dokonała się niemal całkowita wymiana ludności, i na nowo zastanowić się nad kulturowymi konsekwencjami tego wydarzenia. Kluczem do zrozumienia przesłania wystawy jest jej podtytuł, cytyt z Henryka Worcella: „Pole to już od wieków nasze, ale te domy to nie“. Poczucie „nieswojości“ towarzyszące powojennym polskim osadnikom jest wyrazem sukcesu komunistycznej propagandy „ziem odzyskanych“, dającej nowym mieszkańcom przyzwolenie na często wręcz barbarzyńskie traktowanie niemieckiej spuścizny architektonicznej, jako ciała obcego na własnej ziemi. 

Fotografie uwidaczniają w sposób bezkompromisowy blizny w krajobrazie powstałe na skutek gwałtownych zmian kulturowych na obszarze Dolnego Śląska. Absurdalne połączenia stylów architektonicznych i egzystujące obok siebie wytwory dwóch odmiennych kultur, zdegradowany pejzaż miast i wsi, do dziś są tutaj rzeczywistością. „Fotograficzne weduty Dolnego Śląska ujawniają dwoistą naturę tutejszego pejzażu architektonicznego: jako konstrukcji złożonej z pozostałości dawnej niemieckiej kultury i nałożonej na nią warstwy kultury przyniesionej, która w odwiecznym geście zdobywców bezwzględnie manifestuje tu swoją obecność, odmienność i dominację.“ (Marta Leśniakowska, „Taki pejzaż. Fenomenologia fotograficznej weduty“, w: Nieswojość).